نوشته‌ها

جوهر نمک

کربنات سدیم یکی از نمک های سدیم و معمولا به فرم پودر سفید است. در سال ۱۷۹۱ شیمیدان فرانسوی نیکلاس لبانس کربنات سدیم را به شکل امروزی تهیه نمود. کربنات سدیم را اغلب به خاطر هدایت الکتریکی بالای آن جای الکترولیت استفاده می کنند. در اثر تماس کربنات سدیم با چشم ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود.
نام ماده (فارسی): سودای شستشو
نام ماده (انگلیسی): washing soda
نام تجاری (فارسی):کربنات سدیم
نام تجاری (انگلیسی):Sodium carbonate
سایر اسامی: سنگ قلیا، جوهر نمک
مواد مرتبط: بی کربنات سدیم
مجتمع های تولیدکننده:پتروشیمی شیراز
کربنات سدیم با نام های washing soda، soda crystals or soda ash نیز شناخته می شود. فرمول شیمیایی آن Na2CO3 و نمک سدیم اسید کربونیک است. کربنات سدیم دارای یک بنیان آنیونی CO3-2 و دو بنیان کاتیونی Na+ است. این ماده معمولا به شکل کریستال های هپتا هیدرات است که به سهولت به فرم پودر سفید مونو هیدرات در می آید و برای افراد خانواده با نام نرم کننده آب (کاهش دهنده سختی آب) معروف است. این ماده دارای طعم قلیایی خنک است و از خاکستر بسیاری از گیاهان قابل استحصال است. مصریان باستان شکل طبیعی نمک قلیایی ترکیبی شامل سدیم کربنات دکا هیدرات و سدیم بی کربنات را استفاده می کردند. این نمک قلیایی را به عنوان صابون شستشو بکار می بردند. در سال ۱۷۹۱ شیمیدان فرانسوی نیکلاس لبانس کربنات سدیم را به شکل امروزی تهیه نمود. جان دوییت و آستین چرچ اولین کارخانه سودای آشپزی را از بی کربنات سدیم و دی اکسید کربن احداث کرده اند.
موارد مصرف:
صنایع نفت، صنایع شوینده، شیشه و بلور، ساخت سیلیکات و سولفور سدیم، پاک کننده ها و صنایع شیمیایی
خواص فیزیکی و شیمیایی
Molecular formula Na2CO3
Molar mass 105.9884 g/mol (anhydrous) 124.00 g/mol (monohydrate) 286.14 g/mol (decahydrate)
Appearance White solid، hygroscopic
Density 2.54 g/cm3 (anhydrous) 2.25 g/cm3 (monohydrate) 1.46 g/cm3 (decahydrate)
Melting point 851 C (anhydrous) 100 C (decomp، monohydrate) 34 C (decomp، decahydrate)
Boiling point 1600 C (anhydrous)
Solubility in water 30 g/100 ml (20 C)
Solubility insoluble in alcohol، ethanol
Basicity (pKb) 3.67
Refractive index (nD) 1.495 (anhydrous) 1.420 (monohydrate)
روشهای تولید:
استخراج از معادن: تری سدیم هیدروژن دی کربونات دی هیدرات (Na3HCO3CO32H2O) ماده ای است که در بسیاری لز معادن امریکا و سایر معادن دنیا یافت می شود.
فرآیند لبلانس Leblanc Process: در سال ۱۷۹۱ در فرانسه شیمیدانی به نام Nicolas Leblanc فرآیندی را برای تولید کربنات سدیم نمک، اسید سولفوریک، آهک و ذغال سنگ اختراع نمود. ابتدا نمک دریا sodium chloride در اسید سولفوریک جوشانده می شود تا سولفات سدیم و کلرید هیدروژن به شکل گاز ایجاد شوند. ۲NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2 HCl سپس سولفات سدیم با سنگ آهک و ذغال سنگ ترکیب شده و سوزانده می شودNa2SO4 + CaCO3 + 2 C Na2CO3 + 2 CO2 + CaS . سپس کربنات سدیم بوسیله آب از خاکستر تولید شده جمع آوری می شود و با تبخیر آب محصول کربنات سدیم بدست می آید.
فرآیند سالوی Solvay Process: در سال ۱۸۶۱ شیمیدان بلژیکی ارنست سالوی روشی را برای تبدیل کلرید سدیم به کربنات سدیم با استفاده از آمونیاک ابداع نمود. فرآیند سالوی در داخل یک برج بزرگ انجام می پذیرد. در پایین برج کربنات کلسیم یا آهک حرارت دیده تا دی اکسید کربن را آزاد کند CaCO3 CaO + CO2.  در بالای برج محلول غلیظ کلرید سدیم و آمونیاک وارد برج می شودNaCl + NH3 + CO2 + H2O NaHCO3 + NH4Cl. سپس بی کربنات سدیم با حرارت به کربنات سدیم تبدیل می شود ۲NaHCO3 Na2CO3 + H2O + CO2 .
فرآیند هو Hous Process: این فرآیند بوسیله Hou Debang در سال ۱۹۳۰ ابداع شد. این فرآیند در مراحل اولیه مشابه فرآیند سالوی است ام به جای واکنش سنگ آهک دی اکسید کربن و آمونیاک به محلول تزریق می شوند. سپس کلرید سدیم به حالت اشباع در دمای ۴۰ به آن اضافه می شود. در نهایت محلول تا ۱۰ درجه سانتی گراد سرد می شود. این ماده هم اکنون در دو نوع سبک و سنگین تولید می شود.
اطلاعات ایمنی:
بلعیدن این ماده بدون ضرر است مگر اینکه به مقدار خیلی زیاد باشد. بوکردنِ آن ممکن است سبب سوزش بینی یا گلو شود. در اثر تماس با پوستهای حساس ممکن است باعث خارش یا سوزش پوست شود. در اثر تماس با چشم ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود.